Dalış Hastalıkları-Dekompresyon Hastalığı

DEKOMPRESYON HASTALIĞI

Halk arasında vurgun olarak adlandırılan bu hastalık tamamen azot emilimine bağlıdır. Yüzeyde soluduğumuz Nitrojen (Azot) metabolizmaya bir zarar vermez. Dalış esnasında ortam basıncının artmasıyla gazların kısmi basınçları da artacağından vücuda daha yüksek oranda nitrojen girer. Alveoller yani hava keseciklerindeki havada bulunan azot gazının kısmi basıncı da arttığında, alveolleri çeviren kılcal damarlardaki çözünmüş halde olan azotun kısmi basıncını da arttırır. Bu durumda dokuların azot tutulumu artar. Yağ dokusu içerisindeki azotun çözünürlüğü sudan fazladır. Bu nedenle yağlı dokular, su içeren dokulardan daha fazla azot tutarlar. Su altında kalınan zaman ve derinlik arttıkça dokular doyana kadar gaz emilimi devam edecektir. Dalıcı satha doğru yükselmeye başladığında ortam basıncı düşeceğinden bütün bu olaylar tersine işlemeye başlar. Basıncın düşmesiyle orantılı olarak, azotun kandaki kısmi basıncı alveollerdeki havadan daha fazla olacağından azot kandan akciğerlere geçmeye başlar. Böylece azotun kandaki kısmi basıncı da düşer. Bu işlemler sırasında dokularda bulunan azot da kana geçerek akciğerlere gider. Bazı dokular içerdikleri azotu diğer dokulardan daha geç vereceği için basınç azalması yani satıha yükselme sırasında az sayıda küçük kabarcıklar olacağı kesindir. Bu kadar küçük ve az kabarcığın vücut için bir tehlike yaratmayacağı bilinmektedir. Ancak ani ve gerektiğinden fazla yükselinirse büyük ve çok miktarda kabarcıklar oluşur. Bunlar da eğer damar içinde oluşmuşlarsa o bölgedeki kan akımına engel olarak, doku içinde oluşmuşlarsa doku yıkımına neden olarak dekompresyon hastalığını meydana getirir. . Bu hastalık birçok sistemi ilgilendiren bir hastalıktır. Deri ve/ya da kas iskelet sistemini tutan hafif tipten, sinir sistemi, iç kulak, sindirim sistemi, üriner sistem vb. tutan ağır tipe kadar değişebilir. Azotun yağda çözünürlüğü fazla olduğundan merkezi sinir sistemi tutulumu sıktır. Bu hastalığın belirtileri 1 ila 6 saat içerisinde kendini gösterir. 24 saat ekseriyette eklemlerde ( Bel, omuz ve diz gibi ) görülür. Deride kaşıntı ve döküntüler, güç ve denge kaybı, yutmada güçlük, görüş ve konuşma bozukluğu, bilinç kaybı, konsantrasyon bozukluğu ortaya çıkabilir.
Tedavisinde ilk aşamada hastaya bol su ile birkaç aspirin verilerek, bir basınç odası bulunan sağlık kurumuna sevk edilmeli ve nakliye sırasında saf oksijen solutulmalıdır.
Bu hastalıktan etkilenmemek için dekompresyon tablolarına kesinlikle uymak, derinliği ve süresi uzun dalışlardan kaçınmak gerekir.

DEKOMPRESYON HASTALIĞI

Dekompresyon Hastalığı, halk arasındaki kullanımı ile vurgun, genellikle basınçlı hava ile yapılan dalışlardan sonra gözlenen sistemik bir hastalıktır. Hastalığın temelini dalış sırasında vücutta çözünen inert gazın uygun olmayan bir çıkış nedeniyle atılamaması oluşturur. Dalış sırasında artan çevre basıncına uyumlu bir biçimde solunan yüksek parsiyel basınçtaki  inert gaz vücutta fazla miktarda çözünür. Çıkış sırasında ise yine solunum yolundan atılması gereken bu fazla gaz yetersiz bir dekompresyon nedeni ile atılamazsa dokularda serbest kabarcık haline geçer. Oluşan kabarcıklar intravasküler veya ekstravasküler; intrasellüler veya intersellüler olabilir ve hemen tüm dokularda görülebilir. İnert gaz deyimi ile vücutta kimyasal veye biyolojik herhangi bir etkileşime girmeyen gaz kastedildiğinden hava ile yapılan dalışlarda nitrojen, karışım gaz dalışlarında örneğin HELIOX’da  (helyum-oksijen) helyum; TRİMİX’de (nitrojen-helyum-oksijen) nitrojen ve helyum dekompresyon hastalığı nedeni olabilir. Aynı şekilde çözünmeye uğrayan oksijen vücutta tüketildiğinden kural olarak dekompresyon hastalığına yol açmaz.

Dekompresyon hastalığının sınıflandırılması günümüzde tutulan sisteme, dokuya ve hatta organa göre yapılmaktadır. Dekompresyon hastalığına ait deri belirti ve bulguları, hafif ve çok sınırlı bir bölgeyi tutan formdan, ciddi ve tüm vücudu ilgilendiren formlara kadar değişebilir. En çok uç bölgelerde görülen kaşıntılar, özellikle gövdede leke tarzı döküntüler, mermer görüntüsü, subkutan amfizem, lenf damarlarının tıkanmasıyla portakal kabuğu görüntüsü en bilinen bulgularıdır. Eklem tutulumu tüm dekompresyon hastalığı olgularının %85-90’ını oluşturur. Özellikle omuz eklemi üçte bir sıklıkla en fazla tutulandır. Eklemde ağrı ve hareket kısıtlılığı görülür. Sinir sistemine ait bulgular tutulan organa ve bölgeye bağlı olarak büyük değişiklikler gösterir. Medulla spinalis ve özellikle alt torakal ve üst lomber segmentler en sık etkilenir. Bu b ölgelere ait sırasıyla yan, arka ve ön kordonların tutulumu nedeniyle parapleji, miksiyon ve defekasyon kusurları dekompresyon hastalığının karakteristik görünümü halini almıştır. Ancak kafa çiftlerine ait tutulumlar, derin ve yüzeyel duyu kusurları, refleks kayıpları ve patolojik refleksler her düzeyde ve şiddette ortaya çıkabilir.

Kabarcıkların büyük çoğunluğunun dokularda ve venöz dolaşımda ortaya çıkması nedeniyle akciğer tutulumu önem taşır. Oluşan bu kabarcıklar sistemik dolaşıma geçmeden önce akciğerlerde filtre edilirler. Bu durum akciğerleri ve solunumu olumsuz etkiler. Hafif olgularda sadece gögüste sıkışma hissi olurken ağır olgularda ise aşırı halsizlik sternum altında ağrı, öksürük ve nefes darlığı ortaya çıkar. Tedavi edilmezse asfiksi, şok ve ölüm gelişir. Ayrıca akciğerlerde açılan arterio-venöz şantlar aracılığıyla filtre edilemeyen kabarcıklar sistemik dolaşıma geçerek arteriyel sistemde tıkanmaya neden olurlar. Benzer biçimde kalp ve büyük damarlar düzeyinde bulunan duktus arteriosus, patent foramen ovale gibi şantlar aracılığıyla da kabarcıkar akciğerlerde tutulmadan sistemik dolaşıma katılırlar.

Sindirim sistemine ait belirti ve bulgu olarak hafif olgularda iştahsızlık, bulantı ve kusmalar, daha ağır olgularda ise kanama ve barsak enfarktüsleri görülebilir.

İç kulak tutulmaları özel önem taşır. Sensörinöral işitme kaybı ve denge kusurları en kısa sürede rekompresyon tedavisi altına alınmadıkça kalıcı hasar oluştururlar.

Dekompresyon hastalığında rol oynayan faktörlerin başında derinlik ve bu derinlikte geçen süre gelmektedir. Bunların dışında tekrarlayan dalışlar, hızlı çıkış, dehidratasyon, vücut ağırlığı, su sıcaklığı, geçirilmiş dekompresyon hastalığı ve dalış sırasında yapılan eforda hastalık gelişimini etkilemektedir.

Dekompresyon Hastalığının tedavisi üç ana başlık altında incelenir:

Hastalık tanındığı anda acil olarak başlatılacak ve basınç odası içinde de sürdürülecek medikal tedavi,

Basınç odasında uygulanacak rekompresyon tedavisi,

Sekel kalması durumunda rehabilitasyon tedavisi

Medikal tedavide en önemli girişim hastaya  %100 oksijen solutmaktır. Oksijen yalnızca doku hipoksisinin ortadan kalkmasına yardımcı olmaz, aynı zamanda kabarcıkların küçülmesini ve nitrojenin atılımını da kolaylaştırır. Rezervuarlı ağız ve burun maskeleri ile oksijen tedavisi basınç odasına ulaşana dek sürdürülmelidir. Hastanın rahatlığı açısından saatte bir 5-10 dakika gibi kısa süreli hava solunması uygun olabilir.

Dekompresyon hastalığı sırasında gelişen ve durumun daha da ağırlaşmasına neden olan ödem ve hemokonsantrasyon nedeniyle sıvı replasmanı yapmak gereklidir. Bu amaçla Ringer laktat veya izotonik solüsyonlar kullanılabilir. Ayrıca bilinci açık hastalara ağızdan sıvı verilebilir. Basınç odası tedavisi ile gaz kabarcıklarının hacminin basınç altında küçültülmesi, solunan yüksek parsiyel basınçtaki oksijen ile nitrojenin eliminasyonunun artırılması ve doku hipoksisinin ortadan kaldırılması amaçlanır. Basınç odası tedavisi için mümkün olan en kısa zamanda hastanelerle  bağlantı kurulmalıdır.

Yazar: Dr. Pınar AKAN
Makale Tarihi: 15/03/2011

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Tweet