Ayak Bileği Ekleminde Burkulma ve Bağ Yaralanmaları

AYAK BİLEĞİ EKLEMİNDE BURKULMA VE BAĞ YARALANMALARI

Ayak bileği eklemi üstte, içte tibia ve dışta fibula adındaki kemiklerin oluşturduğu yuva içinde yer alan talus kemiği ile bunları bir arada tutan eklem kapsülü ve bağlardan oluşur.
Ayak bileği bağ yaralanmaları bütün spor yaralanmaları arasında ve günlük yaşamda en sık görülen yaralanmalardır.Günde ortalama  10000 kişiden biri bu tip yaralanma ile karşılaşmaktadır.Ayak bileği burkulmaları erken dönemde ciddi ağrı ve hareket kısıtlılığı yaratırlar ve yaralananların yaklaşık dörtte biri bu sebepten dolayı ortalama yedi gün süre ile okuluna ya da işine gidememektedir.Uzun vadede ise tekrar yaralanma riski ve bir takım kalıcı arazlara karşı karşıya kalınmaktadır

Ayak bileği eklem hareket sınırlarının aşılması olarak tanımlanabilen burkulma bağların da yaralanması ile sonuçlanır.I. derece ( hafif ) yaralanmada bağda yırtık yoktur, sadece lifleri esnemiş ve uzamıştır. II. Derece (orta) yaralanamada bağların bazlı lifleri kopmuştur.III. derece ( ciddi ) yaralanmada ise bağ tam olarak kopmuştur.Ayak bileğinde ayağın içe doğru dönme hareketi sonucu en sık yaralan bağ dıştaki ön bağdır(anterior  talofibular).

Yaralanmayı takiben ayak bileğinde ağrı, yük verememe, şişlik, hareket kısıtlılığı ve yaralanma ağırsa kanamaya bağlı morarma olabilir.Ayak bileği burkulması sonucu acil servise başvuran hastaların %10-15’inde eşlik eden bir kırığın olduğu saptanmıştır.Bu yüzden ciddi morarma ve şişlik şikayeti olanların acil servise getirileceği ana dek ayak bileğine yük vermemeleri gerekmektedir.Olay yerinde yapılacak en iyi tedavi kişinin eğer bir spor yapıyorsa bunu bırakması,yaralanan bölgeye soğuk uygulama yapılması,ayağın kalp seviyesinin üzerine çıkarılması ve mümkünse bir bandaj uygulanmasıdır.Acil serviste ayak bileğinin içteki ve dıştaki çıkıntısı(iç ve dış malleollar),topuk arka kısmının 6 cm yukarısı ( arka malleol ), ayak tarak kısmının iç ve dış ayağa yakın olan kısımları ( navikuler kemik ve 5. Metatars basis ) kısımları muayene edilerek hassasiyet olup olmadığına bakılır.Ayrıca üzerine yük verip ardı sıra dört adım atıp atamadığı sorgulanır.Bunlardan biri var ise ( Ottowa Kriterleri ) ayak bilek kemiklerinde bir kırık olmadığının tespiti için röntgen çekilmelidir.Kırık saptanırsa tedavi; kırığın şekline göre, alçı ile belirli bir süre ( ortalama 4-6 hafta ) hareketsiz bırkma veya  ameliyattır.

Ligamanlarda tam kopuk saptanırsa ameliyat ilk seçenektir.Özellikle kıkırdak yaralanması düşünülüyor ise MR çekimi tanı koydurucudur.Tedavide amaç ağrı ve şişkinliğin bir an önce giderilip biran önce rehabilitasyona başlanmasının sağlanmasıdır.Başlıca şu yöntemlerden oluşur.

Koruma:  Yaralanan bölgeyi ek hasarlardan  korumak için koltuk değneği ve destekleyici ateller kullanılmasıdır.

İstirahat: Yaralanmaya sebep olan hareketten kaçınılmasıdır.

Buz uygulama: Şişmeyi azaltmak ve çabuk iyileşmeyi sağlamak için hemen başlanmalıdır.

Uygulama 10 dakika baskılı buz uygulaması 10 dakika ara şeklinde, arka arkaya 3 kez, günde 3 5 kere bir hafta süre alacak şeklindedir.

Kompresyon: Elastik bandajla yapılır ve şişmeyi azaltır. Bacağı yükseltme ( kalp seviyesinin üzerine ) : bu da ağrı ve şişliği azaltarak iyileşmeyi hızlandırır.Özellikle ilk 24 saat çok önemlidir.Ödemin çözülmesi için erken dönemde anti inflamatuar ilaçlar kullanılabilir.

Ayak bileği eklemindeki bir bağın yaralanmasının iyileşmesi yaralanmanın şiddetine göre 2-8 hafta arasında sürmektedir. Yaralanmanın tekrarlamasındaki en önemli sebeplerden birinin hareketsizliğe bağlı propiosepsiyonun ( beyin vücut parçalarının birbiriyle ve etraf ile olan konumunun farkındalık hali ) yitirmesidir.Ayrıca erken yük vermenin bu duyunun geri kazanılmasında çok önemli olduğu gösterilmiştir.Kişiye değneklerle veya değneksiz olarak erken dönemde gün içinde en az  1-1,5 saat yük verdirilmeli ve yürümesi sağlanmalıdır.Özetle ayak bileği bağ yaralanmalarının tedavisinin en önemli kısmı fonksiyonel tedavi ve rehabilitasyon egzersiz programları oluşturmaktadır.

Spor aktivitelerine geri dönebilmek için; Kişinin sağlam ayak bileği ile karşılaştırıldığında eklem hareket açıklığının tam ve ağrısız olması, düz koşu sırasında ağrı ve aksaması olmaması,her iki bacakta ağrı olmaksızın sıçrayabilmesi, ayak bileğinin kuvvetinin sağlam tarafa yakın veya eşit olması, patlayıcı, çapraz, sekiz tarzında tam hıza çıkıldığı zamanda bile sorunsuz koşu yapılabiliyor olması gereklidir.Koruyucu tedavide sportif faaliyetler öncesi iyi ısınmak, germe egzersizlerini tam ve eksiksiz uygulamak, spor uygun ayakkabı kullanmak ve daha önce bu bölgede bir yaralanma varsa koruyucu bandajlar kullanmak gerekmektedir.

 

Yazar: Dr. Kaya AKAN
Makale Tarihi: 05/05/2011

Anahtar Kelimeler: burkulma , bağ yaralanması , spor yaralanmaları , ayak bileği , ayak

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Tweet